หลักสูตรอบรมด้านความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ

สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.)

ที่มา

  ปัจจุบัน ประเทศไทยมีการดำเนินงานที่เกี่ยวข้องกับจุลินทรีย์ พิษจากสัตว์ สารชีวภาพ และ เทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่ในหลายหน่วยงาน อาทิ การวินิจฉัยโรคในสถานพยาบาล การเรียนการสอนในสถาบันการศึกษา การวิจัยทั้งในเชิงการแพทย์ เกษตร และอุตสาหกรรมต่างๆ ทั้งในหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน รวมไปถึงภาคการผลิตทั้งในอุตสาหกรรมขนาดเล็กและขนาดใหญ่ โดยจุลินทรีย์ พิษจากสัตว์ สารชีวภาพ และเทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่ที่ดำเนินงานด้วยนั้น มีศักยภาพในการก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ปฏิบัติงาน ชุมชน และสิ่งแวดล้อม ในระดับต่างๆกัน เช่นเป็นเชื้อก่อโรคอันตรายที่อาจติดต่อสู่ผู้ปฏิบัติงาน แต่ไม่สามารถแพร่กระจายสู่สิ่งแวดล้อมภายนอก หรือเป็นเชื้อก่อโรคที่แพร่กระจายได้ง่ายและไม่มีวิธีในการป้องกันหรือรักษาที่มีประสิทธิภาพ การดำเนินงานกับสารดังกล่าวจึงควรเป็นไปตามหลักการความปลอดภัยทางชีวภาพ โดยมีวิธีปฏิบัติงาน โครงสร้างพื้นฐาน เครื่องมือและอุปกรณ์ ตลอดจนอุปกรณ์ปกป้องส่วนบุคคล ที่เหมาะสมตามระดับความเสี่ยงของสารที่ดำเนินงาน อีกทั้งควรมีมาตรการในการป้องกันผู้ไม่ประสงค์ดี ที่จะนำสารดังกล่าวไปใช้ในทางที่ไม่เหมาะสม อาทิ การก่อการร้ายด้วยอาวุธชีวภาพ เป็นต้น

  หลักสูตรฝึกอบรมด้านความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ พัฒนาขึ้นสำหรับใช้ในการอบรมบุคลากรที่มีการดำเนินงานเกี่ยวกับจุลินทรีย์ พิษจากสัตว์ สารชีวภาพ และ เทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่ โดยมีเนื้อหาครอบคลุมทั้งในส่วนของหลักการดำเนินงานด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ และการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ อาทิ การประเมินและการจัดการความเสี่ยง การจัดการโครงสร้างของห้องปฏิบัติการ การปฏิบัติที่ดีทางจุลชีววิทยา อุปกรณ์ปกป้องส่วนบุคคล การทำลายและการขนส่งเชื้อโรค การจัดการขยะติดเชื้อ และการจัดการกรณีสารชีวภาพหกรั่วไหล

วัตถุประสงค์

   เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการ และวิธีการดำเนินงานเพื่อให้เกิดความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพแก่ผู้ที่เกี่ยวข้องที่มีการด าเนินงานกับจุลินทรีย์ พิษจากสัตว์ สารชีวภาพ และเทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่

กลุ่มเป้าหมาย

  คณะกรรมการควบคุมความปลอดภัยทางชีวภาพ นักวิจัย นักวิทยาศาสตร์ เทคนิคการแพทย์ อาจารย์ นิสิต นักศึกษา และบุคลากรอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานกับจุลินทรีย์ พิษจากสัตว์สารชีวภาพ และเทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่

รูปแบบการอบรม

   การบรรยาย และฝึกปฏิบัติ

ระยะเวลาอบรม

   2 วัน (14 ชั่วโมง)

เนื้อหาหลักสูตร

ภาคทฤษฎี

ลำดับ หัวข้อ วัตถุประสงค์ เนื้อหาหลักสูตร ระยะเวลา
1.
กฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosafety) และการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosecurity)
เพื่อให้ความรู้เรื่องข้อกำหนดและวิธีปฏิบัติตามข้อกำหนดของกฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพของประเทศไทยและที่กำหนดโดยสากล
  • - กฎหมายว่าด้วยเชื้อโรคและพิษจากสัตว์
  • - กฎหมายว่าด้วยเรื่องอาชีวอนามัยข้อกำหนดของสหประชาชาติ
  • - ข้อกำหนดขององค์การอนามัยโลก
1 ชั่วโมง
2.
หลักการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการ องค์ประกอบ และวิธีปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ
เพื่อให้ความรู้เรื่องข้อกำหนดและวิธีปฏิบัติตามข้อกำหนดของกฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยทางชีวภาพและการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพของประเทศไทยและที่กำหนดโดยสากล
  • 1. ความหมาย องค์ประกอบ และหลักการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ
    • 1.1 อันตรายในห้องปฏิบัติการ
    • 1.2 การจำแนกเชื้อโรคและพิษจากสัตว์ตามความเสี่ยง
    • 1.3 ระดับความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosafety level: BSL) ของห้องปฏิบัติการ
    • 1.4 การปฏิบัติที่ดีทางจุลชีววิทยา (Good Microbiological practice)
    • 1.1 อันตรายในห้องปฏิบัติการ
  • 2. ความหมาย องค์ประกอบ และหลักการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ
    • 2.1 การรักษาความปลอดภัยของโครงสร้างและสถานที่
    • 2.2 การรักษาความปลอดภัยด้านบุคคล
    • 2.3 การรักษาความปลอดภัยของสารชีวภาพ
    • 2.4 การรักษาความปลอดภัยในการขนส่งหรือเคลื่อนย้ายสารชีวภาพ
    • 2.5 การรักษาความปลอดภัยของข้อมูล
1 ชั่วโมง 30 นาที
3.
การจัดการความเสี่ยงทางชีวภาพ (Biorisk management)
เพื่อให้ความรู้เรื่องความสำคัญและหลักการจัดการความเสี่ยงทางชีวภาพ
  • 1. ความสำคัญของการจัดการความเสี่ยงทางชีวภาพ
  • 2. การประเมินความเสี่ยง (Risk assessment)
  • 3. การจัดการและควบคุมความเสี่ยงทางชีวภาพ
1 ชั่วโมง
4.
การปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพ
เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพ
  • 1. การออกแบบสถานที่ การจัดวางเครื่องมือและอุปกรณ์ในสถานปฏิบัติการ (Facility design)
  • 2. การปฏิบัติที่ดีทางจุลชีววิทยา (Good Microbiological practice)
  • 3. อุปกรณ์เพื่อความปลอดภัย (Safety equipment)
45 นาที
5.
อุปกรณ์ปกป้องส่วนบุคคล (Personal protective equipment: PPE)
เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับอุปกรณ์ปกป้องส่วนบุคคลแต่ละประเภท การเลือกประเภทในการใช้งาน และการจัดการหลังใช้งาน
  • 1. ประเภทของ PPE
  • 2. การเลือกประเภท PPE
  • 3. การใช้งาน PPE
  • 4. การจัดการ PPE หลังใช้งาน
1 ชั่วโมง
6.
อุปกรณ์เพื่อความปลอดภัย (Safety equipment)
เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการ ประเภท การเลือกใช้งาน การใช้งาน และการบำรุงรักษาอุปกรณ์เพื่อความปลอดภัย
  • 1. ตู้ชีวนิรภัย (Biological safety cabinet: BSC) Lamina flow และ Fume hood
    • 1.1 ความแตกต่างของอุปกรณ์
    • 1.2 ชนิดและประเภท
    • 1.3 หลักการทำงาน
    • 1.4 การใช้งานอย่างถูกวิธี
    • 1.5 การบำรุงรักษา
    • 1.6 การตรวจรับรอง
  • 2. เครื่องหมุนเหวี่ยง (Centrifuge)
    • 2.1 การใช้งานอย่างถูกวิธี
    • 2.2 การบำรุงรักษา
1 ชั่วโมง
7.
การทำลายเชื้อโรค
เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการและวิธีการทำลายเชื้อโรค
  • 1. ประเภท หลักการ และวิธีการทำลายเชื้อโรค
  • 2. การเลือกวิธีที่เหมาะสม
  • 3. การประเมินประสิทธิภาพการทำลาย
1 ชั่วโมง
8.
การขนส่งเชื้อโรค
เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับวิธีการบรรจุและการขนส่งเชื้อโรคและพิษจากสัตว์
วิธีปฏิบัติในการบรรจุและการขนส่งเชื้อโรคและพิษจากสัตว์
1 ชั่วโมง
9.
การจัดการขยะติดเชื้อ
เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดการขยะติดเชื้อ
  • 1. กฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข
  • 2. การเก็บรวบรวม การเคลื่อนย้าย และการกำจัดขยะประเภทต่างๆ ได้แก่ ขยะทั่วไป ขยะติดเชื้อ ขยะมีคม ขยะรังสี
1 ชั่วโมง
10.
การจัดการสารชีวภาพรั่วไหล
เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดการกรณีเกิดเหตุสารชีวภาพรั่วไหล
  • 1. องค์ประกอบของชุดจัดการสารชีวภาพรั่วไหล (Biological spill kit)
  • 2. ขั้นตอนการปฏิบัติเมื่อเกิดเหตุสารชีวภาพรั่วไหลในสถานปฏิบัติการในตู้ชีวนิรภัยและในเครื่อง centrifuge
  • 3. การรายงานอุบัติการ
1 ชั่วโมง
11.
การประเมินผล
เพื่อวัดผลการอบรม
สอบภาคทฤษฎี

ภาคปฏิบัติ

ลำดับ หัวข้อ วัตถุประสงค์ เนื้อหาหลักสูตร ระยะเวลา
1.
ฝึกปฏิบัติการออกแบบสถานที่การจัดวางเครื่องมือและอุปกรณ์ในสถานปฏิบัติการ (Facility design)
เพื่อให้เกิดความเข้าใจหลักการออกแบบสถานที่ การจัดวางเครื่องมือและอุปกรณ์ในสถานปฏิบัติการ
ฝึกปฏิบัติการวางแผนผังในสถานปฏิบัติการ การแยกพื้นที่สะอาดและพื้นที่ปนเปื้อน การพิจารณาทิศทางการไหลเวียนของอากาศ การจัดวางเครื่องมือและอุปกรณ์ที่มีผลต่อความปลอดภัยทาง ชีวภาพ การกำหนดเส้นทางการเข้า-ออกของคน ตัวอย่าง และวัตถุติดเชื้อ การจัดการพื้นที่เพื่อรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ
1 ชั่วโมง
2.
ฝึกปฏิบัติการสวมใส่และการถอดอุปกรณ์ปกป้องส่วนบุคคล (Personal protective equipment: PPE)
เพื่อฝึกปฏิบัติการสวมใส่และการถอด PPE
  • 1. ฝึกการสวมใส่และการถอด PPE
  • 2. ฝึกการจัดการ PPE หลังใช้งาน
  • 3. ฝึกการล้างมือ
1 ชั่วโมง 30 นาที
3.
ฝึกปฏิบัติการจัดการสารชีวภาพรั่วไหล
เพื่อให้สามารถปฏิบัติได้อย่างถูกต้องกรณีเกิดเหตุสารชีวภาพรั่วไหล
  • 1. จำลองเหตุการณ์สารชีวภาพรั่วไหล ในสถานปฏิบัติการ ในตู้ชีวนิรภัย และในเครื่อง centrifuge
  • 2. ฝึกปฏิบัติการใช้ชุดจัดการสารชีวภาพรั่วไหล
  • 3. ฝึกการเขียนรายงานอุบัติการ
1 ชั่วโมง